Korkunun, hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahip olduğunu belirten uzmanlar, kaygı hissinin tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıktığını ve kaç yansısına yol açtığını söylüyor. Dehşet anında kan basıncı artışı, kalp atışı ve teneffüs hızlanması, ağız kuruluğu üzere belirtilerin görüldüğünü söz eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, endişenin birçok his durum bozukluğuyla da bağlı olduğuna dikkat çekiyor. ‘Korkudan korkmak’ olarak tanımlanan panik bozukla sıkça karşılaşıldığını vurgulayan Yağız, kaygıları yönetebilmek için kesinlikle uzman dayanağı alınmasını öneriyor.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, dehşet duygusu hakkında açıklamalarda bulundu ve endişe duygusu ile bağlantılı öbür duygudurum bozukluklarına değindi.

Hayatta kalmak için endişe duygusu önemli

Korkunun, hayatta kalmada değerli bir tesire sahip olan hayli güçlü bir his olduğunu belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Psikolog Paul Ekman, üniversal olarak insanlığın tüm kültürlerinde tecrübelenen 6 temel his olduğunu belirtiyor. Bu hisleri; memnunluk, ıstırap, iğrenme, şaşkınlık, öfke ve endişe hisleri olarak sınıflandırıyor. İlerleyen periyotlarda ise bu sınıflandırmaya heyecan, mahcubiyet, utanç ve gurur üzere hisleri da ekliyor. W.G. Parrot ise toplumsal psikoloji bağlamında hisleri incelediği kitabında birincil his olarak tecrübelenen dehşete gerginlik ve dehşet üzere ikincil hislerin da eşlik ettiğini belirtiyor.” dedi.

Korku, tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıkar

Korkunun, bir tehlike yahut tehdit algısı karşısında ortaya çıktığını tabir eden Yağız, “Karşıdan karşıya geçerken size süratle yaklaşan bir otomobil varsa, burada hissedilen dehşet fonksiyoneldir ve hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahiptir. Bir öteki deyişle endişe, işlevsel olarak tehlike karşısında insanı harekete geçiren bir alarm sistemi fonksiyonunu görür. Sempatik sistem devreye girer. İçsel ya da dışsal uyaran amigdala tarafından tehlikeli olarak algılanır ve bu tehlike bildirisi hipotalamusa, hipofiz bezine, adrenalin ve öteki iç salgı bezlerine ulaşır. Kan basıncı artar, kalp atışı ve teneffüs hızlanır. Ağız kuruluğu artar, göz bebekleri genişler. Bilişsel olarak algılanan tehdide bağlı olarak kişinin fizyolojisinde; kaslarda gerginlik yahut karın ağrısı üzere somatik (bedensel) birtakım değişimler olur. Davranışsal açıdan bakıldığında dehşet duygusu kaç reaksiyonuna yol açar. Bedenimizdeki kan, kol ve bacaklarımızdaki büyük kas kümelerine hamle ederek vücudumuzu davranışsal bir reaksiyon olan kaçma davranışını gerçekleştirmeye hazırlar. Yani endişe, kişinin tehdit olarak algıladığı bir durum karşısında ortaya çıkan bir histir ve birtakım kaçınma davranışlarına sebep olabilir.” halinde konuştu.

Kaygı, çözümlenmemiş korkudur

Korku ve telaş ortasındaki ayrıma değinen Yağız, “Korku hissinin daha çok şu an ile ilgili olduğunu, derdin ise gelecekte tehdit oluşturabilecek bir duruma karşı oluştuğunu söyleyebiliriz. Bir diğer kaynağa nazaran ise dert, çözümlenmemiş dehşet olarak ele alınır. Kişi geçmiş tecrübesinde algıladığı tehdit ile birlikte yaşadığı endişe sonucunda gelecekte de benzeri durumlar ile müsabaka ihtimaline karşı korku duyabilir. Endişe, ekseriyetle gerçeklik ile temaslı yaşamsal bir tehlike ile bağlıdır. Korku ise somut bir tehlike olmamasına rağmen kişinin yaşadığı huzursuzluk ve tedirginlik ile karakterizedir.” açıklamasını yaptı.

Korku hissinin gelişimi üç ana olguya bağlı

Psikodinamik açıdan dehşet hissini kıymetlendiren Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Freud bilhassa çocukluk çağı üzerinde durmuş ve üç olguyu vurgulamıştır. Birincisi, bebeklik periyodunda bakım veren objenin yani değerli kişinin yokluğu ve bu kişinin gereksinimleri karşılama temelinde eksikliğinin yol açtığı endişe istikametindedir. Öteki olgu, çocuğun onaylanmaması ya da sevginin kaybı sonucunda karşılaştığı endişe tarafındadır. Son olgu ise, çocuğun yaşadığı kastrasyon anksiyetesi, ağır utanç, suçluluk ve mutsuzluğun endişeye yol açtığı istikametindedir.” dedi.

İleri periyot psikodinamik teorilerin ise bilhassa erken devir bağlar sonucu oluşan benlik kavramına odaklandığını kelamlarına ekleyen Yağız, “Yeterince uygun, sıcak ve ilgili bakım vermenin bilakis, katı ve eleştirel bakım verene sahip çocukların kırılgan bir benlik geliştirdiği tabir edilir. Yetişkinlik devrinde ise kırılgan benliğini adeta saklamaya çalışan şahıslarda gerilim karşısında öfke üzere hisler meydana gelebilir. Bu noktada gerilim ile başa çıkma stratejileri gelişmeyen şahısların yetersiz hissettiği ve hasebiyle tasa yaşadığı söylenebilir.” diye konuştu.

Korku şuurlu, telaş bilinçdışı savunmayı harekete geçiriyor

İnsanın en temel gereksinimlerinden birinin güvenlik duygusu olduğunun altını çizen Yağız, “Bu nedenle insan bilinmeyenden, meçhullükten yahut kendisine yabancı gelenden korkar. Kişi kaygı karşısında şuurlu olarak savunma niyetiyle kimi tedbirler alırken, dert hissinde bilinçdışı savunma düzenekleri devreye girer.” dedi.

Yağız, dehşetin ne vakit bir rahatsızlık olarak görülmeye başlanacağı ile ilgili olarak şu açıklamayı yaptı: “Eğer artan kaygı ve telaş duygusu günlük hayatın fonksiyonelliğini bozuyorsa ve baş etmede zahmetler yaşanıyorsa kesinlikle bir uzman tarafından dayanak alınmalı.”

Korkudan korkmak yaygın görülüyor

Klinikte en sık karşılaşılan telaş bozukluklarına bakıldığında panik bozukluğun öne çıktığını vurgulayan Yağız, “Panik bozukluğun semptomlarına baktığımızda ise rastgele bir uyaran olmaksızın birdenbire ortaya çıktığını görüyoruz. Tehdit algısının oluşumuna sebep olabilecek durumlar dahi tehdit olarak algılanır ve hasebiyle panik yaşanır. Şahısta çok endişe uyanır. Bir başka deyişle panik bozukluk, ‘korkudan korkmak’ olarak tanımlanabilir. Bedensel duyumlara yönelik çok hassaslık ve bu duyumları felaketleştirerek yorumlama ile karakterizedir.” diye konuştu.

Korku hayatınızı yönetmesin, siz kaygıyı yönetin

Travma sonrası gerilim bozukluğunun da endişe duygusu ile bağlantılı olduğuna değinen Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Geçmişte tecrübelenmiş travmatik olaya bağlı yaşanılan kaygı ve telaş duygusu travmatik gerilim bozukluğuna sebep olabilir. Fobiler ise fobinin objesi hakkında edinilmiş bilgiler ve davranışsal açıdan çeşitli öğrenmeler aracılığıyla oluşur ve yeniden kaygı duygusu ile bağlıdır.” dedi.

Tüm bunlara ek olarak agorafobi, toplumsal anksiyete, ayrılık anksiyetesi üzere durumların da endişe ve tasa duygusu ile bağlantılı olduğunu belirten Yağız, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Kişiye özel tedavi prosedürleri ile telaş bozukluğu tedavisi terapi sürecinde ele alınabilir. Kaygının hayatınızı yönetmesine değil kaygıyı yönetmeye kararlıysanız, şahsa özel tedavi anlayışı ile yürütülen terapi süreçlerinden faydalanabilir ve fonksiyonel başa çıkma kaynaklarınızı keşfedip öğrenebilirsiniz.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı