Kemoterapi ile ilgili en çok merak edilen 5 soru
Kanser tedavisinde her geçen gün yeni gelişmeler oluyor. Birçok tedavi yeni umut ışığı yanmasını sağlıyor. Kanserler savaşta en değerli silahlardan olan kemoterapi birçok endişeyi da beraberinde getiriyor. Lakin tedavide uygulanan kemoterapi birçok bireyde önyargı uyandırabiliyor. Liv Hospital Medikal Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. His Derin kemoterapi ile ilgili en çok merak edilen 5 soruyu cevapladı.
- Kemoterapinin tesirleri ne vakit geçer?
Kemoterapide kullanılan ilaçların bir kısmı karaciğerden bir kısmı da böbrekten atılır. Kimi kemoterapi ilaçları da kalbe olumsuz tesir yapabilir. Kemoterapi öncesi ve sonrası, hekim denetiminde hastaya damar yolu ile bol sıvı vererek böbreklerin ve organların korunması sağlanır. Kemoterapi kürünün bitmesinin akabinde, ortalama 3 hafta sonra kan pahaları olağan aralığa gelir ve bağışıklık da büyük ölçüde toparlanır. Bu müddetten sonra hasta gündelik hayata büyük ölçüde dönebilir. Ancak bilhassa yorgunluk birkaç ay daha sürebilir. Hastanın kendi durumuna nazaran en yanlışsız olanı ayarlaması yani bu süreçte kendi kendinin tabibi olması, kendini yorgun hissettiğinde dinlenmesi, yanlışsız gerilim idaresi çok değerlidir. Kemoterapi ilaçlarının bedenden tam olarak atılması bireyden şahsa nazaran değişkenlik gösterse de 6 ay ile 1 yılı bulabilir. Bayan hastalar şayet gebelik düşünüyorsa lakin bu mühletten sonra gebe kalabilir. Lakin göğüs kanseri sonrasında 3 yıl ile 5 yıl ortası hastanın takibinin yapılması ve bu süreç içinde de mümkünse çocuk yapılmaması gerekir.
- Kemoterapi sırasında beslenme konusunda nelere dikkat edilmeli?
Kemoterapi sırasında proteinden ve vitaminden varlıklı, hazmı kolay besinlerle beslenilmelidir. Kemoterapi sebebiyle daha evvel sevdiği yemekler şahısta bulantı ve tiksinti yaratabilir. Bu daha sonra geçecektir. Yararlı gördüğümüz besin de olsa hastada bulantı oluşturuyorsa yemeye zorlamamak lazım. Misal yapıda, yemeyi tercih edeceği besinleri vermek uygun olur. Kemoterapi sırasında greyfurt tüketilmemelidir. Bu meyve kemoterapi ilaçlarının karaciğer metabolizmalarını tesirler. Fakat greyfurtla tıpkı aileden olan portakal, limon ve başka tüm turunçgillerin tüketiminde sakınca yoktur. Narın kemoterapi ilaçları ile etkileştiği düşünüldüğü için kemoterapi sırasında tüketilmesi tavsiye edilmez. Kemoterapi ilaçlarının birden fazla bağırsak hareketlerini yavaşlatarak kabızlık, kimileri da ishal yapar. Tabibin tavsiyesine nazaran hareket edilmelidir. Bol su tüketimi böbrekleri korur ve bilhassa böbrekten atılan kemoterapi ilacı kullanımında çok gereklidir.
- Kemoterapi sıranda ne üzere yan tesirler görülebilir ve nasıl önlenebilir?
En sık bulantı ve kusma görülür. Günümüzde bu yan tesirleri giderecek çok kuvvetli ilaçlar vardır ve hem damar hem de ağız yolu ile verilerek bu yan tesirler önemli biçimde azaltılır. Kullanılan ilaca nazaran sıklıkla kabızlık, bazen de ishal olabilir. Bu yan tesirler için evvel diyet düzenlenir, yetmediği hallerde de kabızlık yahut ishal için ilaç verilir. İştahsızlık, tat duyusunda azalma olabilir. Öğün sayısı arttırılarak, tercihe nazaran atıştırmalıklar ekleyerek kâfi besin alımı sağlanabilir. Nane, limon ve kahve içeren ciklet ve şekerler astanın makûs tat hissini bastırır ve daha uygun hissetmesini sağlar. Özellikle kemoterapi sonrası birinci hafta hastada halsizlik olur ve istirahat etmek isteyebilir. İkinci hafta daha rahattır ve üçüncü hafta genelde olağana döner. Açık ve pak havada yürüyüşler yeterli gelir. Kemoterapi kullanıldığı devirde ağızda yaralar ve pamukçuk çıkabilir. Pamukçuk oluşumunu engellemek için ağız hijyenine dikkat edilmelidir. Ayrıca günde dört kez karbonatlı su ile ağız gargarası önerilir. Kemoterapiden sonraki 7-14 gün ortasındaki periyot bağışıklığın en çok baskılandığı vakittir genelde. Bu devirde 38 ve üstü bir ateş olursa çabucak hastaneye başvurup doktora görünmek gerekir. Kemoterapi nedeniyle kanımızdaki lökositler, yani bizi mikroplara karşı savunan beyaz hücrelerimiz sayıca çok düşmüş olabilir. Tabip gereken tedaviyi yapacaktır. Bilhassa bu devirde havasız ortamlarda bulunmamalı, hasta bireylerle görüşülmemelidir. Bilhassa göğüs kanseri tedavisinde kullanılan ilaçlarda istenmeyen bir yan tesir olarak saçlar dökülmektedir. Bu süreksiz bir yan tesirdir ve kemoterapi bittikten sonra saçlar geri gelecektir. Bu devirde peruk, bandana ve misal araçlar kullanılabilir.
- Cinsel ilgiye ne vakit dönülebilir?
Yorgunluk, halsizlik, keder ve fizikî güçsüzlük cinsel hayatı olumsuz etkileyebilir. Bu durum geçicidir. Kemoterapi sürecinde cinsel ilgi ile ilgili genel olarak yasak bulunmuyor. Ancak, kanserin tuttuğu yer (rahim ağzı ve vajen kanseri) nedeniyle, cinsel hayat hekiminiz tarafından süreksiz olarak yasaklanmış olabilir. Veya kemoterapi boyunca birtakım özel kimi durumlar yaşandığında; örneğin lökositler düştüğünde, enfeksiyonlardan korunmak için cinsel hayata orta vermek gerekebilir. Bu durumlar haricinde kemoterapi sırasında cinsel ömür devam edebilir. Hatta tedavi sürecinde yaşanan cinsel alakanın sevgi ve şevkat ile yaşanması hastaya moral verir, onu kuvvetlendirir ve memnun eder. Kemoterapi ve radyoterapi ile bedene alınan ilaçların cinsel ilgi ile karşı tarafa bulaşmaz, bu yanlıştır.
- Tedavi sırasında hekim hasta bağı nasıl olmalı?
Kemoterapi çok sayıda yan tesiri olan, sıkıntı bir tedavidir. Hastanın yan tesirler konusunda güzel bilgilendirilmesi, bunlarla başa çıkabilmek için düzgün yönlendirilmesi gereklidir. Bu nedenle hekimi ile irtibatı çok değerlidir. Hastanın rahat olması için tabibinin ona vakit ayırabilmesi, samimi ve sıcak bir irtibat kurması kıymetlidir. Kemoterapi sonrasındaki vakitlerde da sorun olduğunda hekimine ulaşabilmesi de yeniden birebir halde çok kıymetlidir. Bunu telefonla, iletiyle yahut kendi gelerek yapabilir. Duygusal olarak da çok hassas ve kırılgan oldukları bu periyotta hekimleriyle olan âlâ bağları onlara önemli ruhsal takviye de sağlamaktır.