Sepsis için kısa bir tanımlama gerekirse “vücuttaki en ağır enfeksiyon hali” denilebilir. Sepsiste beden, ağır enfeksiyonlara çok reaksiyon verir. Bu, o denli ileri seviyede bir reaksiyon olur ki, organ yetmezliğinden hayat kaybına kadar kıymetli sonuçlara yol açar. Halk ortasında “kan zehirlenmesi” olarak da bilinen sepsisin nedeni; virüs ya da bakteriler. Pekala, hayatımızın çeşitli devirlerinde farklı nedenlerle enfeksiyon atlattığımız halde, enfeksiyon nasıl en ağır hale gelerek sepsise dönüşüyor? Hayatı nasıl tehdit edebilir hale geliyor? Tedbir almak mümkün mü? Bu soruları Acıbadem Ataşehir Hastanesi Ağır Bakım Sorumlusu Prof. Dr. İsmail Cinel’e sorduk ve sepsis hakkında bilinmesi gerekenleri öğrendik. 

 

Dünyada her 5 bireyden birinin vefat nedeni, sepsis! Hal bu türlü olunca, sepsis riskini bilmek, düşünmek ve tedbir almak gerekiyor. Üstelik sadece tıp dünyasının değil, bireylerin de etkin olarak alabileceği tedbirler var. Covid-19 pandemisi, dünya çapında enfeksiyonların yol açabileceği büyük riskleri hepimize hatırlattı. 2 yıl boyunca milyonlarca cana mal olan ve hayatımızı alt üst eden pandemi sürecinde pek çok hasta ağır bakım tedavisi gördü. Lakin Covid-19 nedeniyle ağır bakımda tedavi gören ve hayatını kaybeden her yüz hastadan 95’inin vefat nedeni, Covid bağlı sepsis oldu. Prof. Dr. İsmail Cinel, “Sepsiste beden, enfeksiyonlara karşı olağandışı ve sistemsiz cevap veriyor; organların fonksiyonu bozuluyor ve yetersiz kalıyor. Münasebetiyle sepsis, hayatı tehdit eden klinik bir tablo haline geliyor. Sepsis, lakin ağır bakım servislerinde tedavi edilecek bir hastalık ve tekrar ağır bakımların en ölümcül hastalığı olarak kabul ediliyor” diyor. 

Bağışıklık seviyesini yükseltin

Sepsis, dünyada her yıl 12 milyon insanın vefatına yol açıyor. Üstelik bebeklikten yaşlılığa kadar her devirde kişinin karşılaşabileceği bir risk. Tıp dünyasında sepsis riskini düşürecek yeni tedavi yolları kadar önleyici sistemlerin de araştırıldığını belirten Prof. Dr. İsmail Cinel kıymetli ihtarlarda bulunuyor. “Kişilerin de bu riskten uzak durmak için yapması gerekenler var. Öncelikle şahsî paklığa dikkat etmek gerekiyor. Elleri yıkamak çok fakat çok kıymetli. Araştırmalar enfeksiyon etkenlerinin en sık eller yoluyla bedenimize girdiğini gösteriyor. Elleri yıkamak kadar damlacık yoluyla bulaşın artığı salgın periyotlarında maske kullanımı da yaşamsal ehemmiyete sahip. Onun dışında bağışıklığını güçlü tutacak; sağlıklı beslenme, nizamlı uyku, idmanı hayatının olmazsa olmazları haline getirmesi gerekiyor. Çünkü enfeksiyonlar bağışıklığın düşük olduğu vakitlerde daha ağır seyrediyor” diyor. Lakin her vakit bağışıklığı bu yollarla yükseltmek mümkün değil. Birtakım genetik ya da kronik hastalıklarda ve birtakım durumlarda bağışıklık düşük seyrediyor ki bu da enfeksiyonlara davetiye çıkması, bazen de sespis gelişmesi manasına geliyor.

Kimler risk altında?

Hastanede yatan hastaların vefat nedenleri ortasında birinci sırada yer alan sepsisin hastaneye tekrar yatışlarda da tekrar listenin başında yer aldığını belirten Prof. Dr. Cinel, risk altındaki kümeler hakkında şu bilgileri veriyor:

“1 yaş altı bebekler yahut 75 yaş üzeri şahıslar, kronik hastalar, gebeler, kanser üzere bağışıklık sistemini baskılayan hastalar, organ nakli ameliyatı geçirenler ve uzun müddet ağır bakımda ya da hastanede yatan bireyler daha fazla risk altında oldukları için bu kümelerde enfeksiyon gelişmesi açısından makul vakitlerde risk faktörlerinin kıymetlendirilmesi, immunizasyon ya da bağışıklamanın gözden geçirilmesi ve tamamlanması sepsis riskinin gelişmesini önlemek açısından çok önemli!” 

 

Dünyada giderek yaşlı nüfusun artmasının sepsis riskini artıracağını belirten Prof. Dr. İsmail Cinel, bu durumun ekseriyetle yaşlılarda bağışıklığın gençlere nazaran daha düşük olmasından kaynaklandığına dikkat çekerken “Sepsis gelişen hastaların 2/3 kadarının yaşlılar olduğu iddia ediliyor. Sepsis tanısı konduktan sonra 28 gün içinde hayatını kaybeden 75 yaş üstü hastalarda,  sepsise karşılık olarak görülen klinik ve laboratuvar değişikliklerin orta yaşlılara nazaran daha hafif yahut yüzeysel olduğu görülüyor. Bu hastaların üçte birinde kan ve enfeksiyon yerinden alınan kültürler de negatif sonuçlanıyor yani yaşlılarda sepsis tanısı daha güç konuyor” diyor. 

8 kıymetli belirti var! 

Acıbadem Ataşehir Hastanesi Ağır Bakım Sorumlusu Prof. Dr. İsmail Cinel sepsisin kıymetli 8 belirtisini şöyle sıraladı:

• Titreme, ateş yahut beden ısısında düşüklük, 
• Şiddetli halsizlik/kas ağrıları, 
• “Ölecek gibi” hissetme, 
• Bilinç değişikliği/sersemlik, 
• Sık nefes alıp verme/nefes darlığı, 
• Öksürük, 
• Kalp çarpıntısı/nemli ve soğuk cilt, 
• Gün uzunluğu idrar yapamama 

 

Bunlardan bir ya da bir kaçının görüldüğü durumlarda hemen en yakın sıhhat kuruluşuna gitmek gerekiyor. 

 Erken teşhis hayat kurtarıyor 

Çok önemli hayati riskler taşıyan sepsiste, pek çok hastalıkta olduğu üzere erken teşhis çok değerli. Bunun için toplumda öncelikle sepsis farkındalığının artırılması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. İsmail Cinel şunları söylüyor: “Toplumsal farkındalık, önlenebilir mevt nedenlerinin başında gelen sepsisin görülme sıklığını da düşürecektir. Farkındalık şu halde olmalı: Öncelikle şahsî paklık konusundaki şuur yükselmeli. Sık sık ellerin yıkanması, yiyecek ve içeceklerin hijyenine dikkat edilmesi üzere. Enfeksiyonlara karşı aşı olmak da muhtemel hastalık risklerini bertaraf eder. Ayrıyeten bilhassa bağışıklığı düşük şahısların enfeksiyon belirtilerini ciddiye alması, hastaneye başvurmayı ötelememesi erken teşhis imkanını da artırarak, tedavi muvaffakiyetinin yükselmesini sağlar.”

Kurumlara düşen roller de var!

Prof. Dr. İsmail Cinel, bireyler kadar, tüm dünyadaki kurum ve kuruluşlara da bu mevzuda rol düştüğünü belirterek “Temiz su kaynaklarının sağlanması, kamusal paklığa dikkat edilmesi üzere idarelerin yapacağı vazifelerin yanı sıra hastanelerde doğum yapılan ortamların hijyeni, bilhassa ağır bakımlar ve ameliyathaneler başta olmak üzere enfeksiyon önleyici uygulamalara sıkı halde uyulması, gerçek tedavilerle hastanede yatış müddetlerinin kısaltılması, hastanelerdeki sıhhat çalışanlarının, değişim suratının az olması, hastanelerde havalandırma sistemlerinin son teknoloji ile donatılmış olması üzere faktörler de sepsis gelişme oranını düşürecek önlemlerdendir” diyor. 

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı